Gıda takviyeleri: sağlıklı bir yaşam için bilgi ve tavsiyeler
Vücut fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi ve genel vücut sağlığının korunabilmesi için yeterli ve dengeli bir beslenme programının takip edilmesi önemlidir. Son yıllarda popülerliği her geçen gün artan takviye edici gıdalar hakkında daha detaylı bilgiler ile “Gıda takviyesi nedir?” ve “Takviye edici gıda ne işe yarar?” sorularının cevaplarını sizler için derledik.
Gıda Takviyesi Nedir?
Sağlıklı beslenmenin önem kazandığı günümüzde tüm eczanelerde gıda takviyelerine rastlamak mümkündür. Besin takviyesi kullanmaya başlamadan önce mutlaka bir uzmana danışmalı ve hangi takviyeleri, hangi dozda kullanacağınızı öğrenmelisiniz. Peki, takviye edici gıda nedir? Besin takviyelerinin asıl amacı yeterli miktarda tüketilemeyen besin bileşenlerini konsantre bir şekilde vücuda almaktır. Takviye edici gıdalar, vitamin ve mineraller gibi besleyici ya da vücut fonksiyonlarını destekleyici özelliğe sahip bir bileşenin tek başına ya da kombine bir şekilde normal beslenme programını desteklemesi amacıyla kullanılabilir. Geleneksel gıda formlarından farklı olarak hap, tablet, enerji çubukları, sıvı ya da kapsül halinde olabilirler. Genel olarak gıda takviyelerinde kullanılan bileşenler aşağıdakileri kapsar:
● Vitaminler ve mineraller,
● Esansiyel yağ asitleri,
● Amino asitler,
● Enzimler,
● Lif,
● Çeşitli bitki özleri. (1)(2)
Gıda Takviyesi Ne İşe Yarar?
Multivitamin, C vitamini, D vitamini, B12, biotin, folik asit, demir, kalsiyum, koenzim Q10, balık yağı, probiyotikler, çinko, selenyum, glukozamin ve kondroitin başta olmak üzere pek çok farklı takviye çeşidi bulunur. Her birinin vücut üzerindeki etkisi birbirinden farklıdır. (3) Normal beslenme programına destek olarak alınan gıda takviyelerinin faydaları aşağıdaki gibi olabilir:
Vegan ve Vejetaryen Diyet Programını Destekleyebilir
Hayvansal kaynaklı besinler; protein, B12, D vitamini, kalsiyum, demir, çinko ve omega 3 yağ asitleri gibi bileşenler açısından zengindir. Vegan ve vejetaryen beslenenler, hayvansal kaynaklı besinleri tüketmedikleri için bu bileşenleri yeterli miktarda alamayabilir. Bu durum bazı önemli vitamin ve minerallerin kandaki seviyelerinin düşmesine yol açabilir. Vegan ve vejetaryen diyeti desteklemek amacıyla doktor kontrolünde gıda takviyeleri alınabilir. (3)
Sporcu Beslenmesini Destekleyebilir
Kas kütlesini artırmak isteyen ve bu nedenle ağırlık antrenmanları yapan bir sporcunun günlük alması gereken protein miktarı kilogram başına ortalama 1.7 grama kadar yükselebilir. Bunlara ek olarak kas büyümesini destekleyen ve egzersiz sonrası kas toparlanmasına yardımcı olan BCAA (dallı zincirli aminoasitler) ve/veya performansı yükselten kreatin gibi bileşenler de hekim gözetiminde sporcu beslenmesine dahil edilebilir. (3)
Bağışıklık Sisteminin Normal Fonksiyonlarını Destekleyebilir
Bağışıklık sistemi, normal fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için besinlerle alınan karbonhidrat, protein, yağ gibi makro bileşenlere ve vitamin, mineral, aminoasit gibi mikro bileşenlere ihtiyaç duyar. Yeterli ve dengeli bir beslenme programı D vitamini, çinko gibi bağışıklık destekleyici gıda takviyesi çeşitleri ile desteklenebilir. (3)
Gıda Takviyesi Nasıl Kullanılır?
Yeterli ve dengeli bir beslenme programı ve düzenli egzersiz sayesinde vücudun ihtiyaç duyduğu tüm besin öğelerini karşılamak mümkündür. Ancak emilim bozuklukları ya da bazı özel sağlık durumları besinlerde bulunan vitamin ve minarllerin vücut tarafından yeteri kadar emilmesinin önüne geçebilir. Takviye edici gıda almadan önce mutlaka doktorunuza veya eczacınıza danışmalısınız. Doktorunuz veya eczacınız gıda takviyesi çeşidinin dozu ve ne kadar süreyle kullanılacağı hakkında sizi bilgilendirecektir. Gıda takviyesi kullanımı ile ilgili aşağıdaki önerileri değerlendirebilirsiniz;
● Takviye kullanmaya başlamadan önce doktorunuzu veya eczacınızı kullandığınız tüm ilaçlar hakkında bilgilendirin. Bazı takviyeler bazı ilaçlarla etkileşime girerek ilaçların etkinliğini azaltabilir.
● Her bir gıda takviyesi farklı formlara, farklı dozlara ve farklı çalışma prensibine sahiptir. Takviyenin dozu ve hangi formun size uygun olduğunu belirlemek için mutlaka doktorunuza veya eczacınıza danışmalısınız. (1)(4)(5)
Gıda Takviyesi Ne Zaman Alınır?
Gıda takviyelerinin alım zamanı takviyenin vücut tarafından etkin bir şekilde kullanılabilmesi açısından önemlidir. Bazı gıda takviyelerinin ne zaman alınması gerektiğine dair aşağıdaki bilgileri inceleyebilirsiniz:
● Multivitamin takviyeler günün her saati alınabilir. Ancak aç karnına mide problemlerine yol açabileceği için genellikle yemeklerle birlikte ya da yemekten sonra alınması önerilir. (4)(5)
● Suda çözünen vitaminler vücut tarafından depo edilemez bu nedenle günlük olarak alınması önemlidir. B1 vitamini, B2 vitamini, C vitamini, biotin, B12 vitamini gibi vitaminler aç ya da tok karnına alınabilir. Ancak bazı vitaminleri yemeklerle birlikte alarak emilimlerini artırabilirsiniz. (4)(5)
● A, D, E ve K vitamini gibi yağda çözünen vitaminler vücutta depolanabilir. Ayrıca yağda çözünen vitaminlerin emilimini artırmak için öğünlerle birlikte ya da ceviz, fındık, badem gibi sağlıklı yağ içeren besinlerle birlikte almanız önerilir. Kullanım hakkında en doğru tavsiyeyi verecek olan kişi hekiminiz veya eczacınızdır.(4)(5)
Kullanılan Kaynaklar:
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/WYNTK-Consumer/ Son Erişim Tarihi: 29.12.2023
- https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/fda-101-dietary-supplements Son Erişim Tarihi: 29.12.2023
- https://www.verywellfit.com/reasons-you-may-need-a-dietary-supplement-according-to-an-expert-6833779 Son Erişim Tarihi: 29.12.2023
- https://www.webmd.com/vitamins-and-supplements/ss/slideshow-best-ways-to-take-different-vitamins Son Erişim Tarihi: 29.12.2023
- https://www.verywellfit.com/benefits-and-risks-of-taking-dietary-supplements-250657 Son Erişim Tarihi: 29.12.2023
- https://www.unilab.com.ph/neurogen-e/articles-about-neuropathy-and-vitamin-b-and-e/articles/do-vitamins-cause-weight-gain Son Erişim Tarihi: 29.12.2023
CH-20240206-59